Çocuk ve Ergenlerde Benlik Saygısının Kişilik Gelişimi Üzerine Etkileri

Çocuğun, kendisi ile ilgili yargıları ve etrafındaki birinci izlenimleri hissetmeye başlamasıyla benliği oluşmaya başlar. Benlik, kişinin kendisini algılama biçimidir. Çocuğun kişiliğinin oluşma­sındaki en kıymetli etken “benlik kavramı” dır. Benlik kavramının en kıymetli kısmı ise bebeklikte oluşur. Benlik kavramı, çocuğun kendisiyle ilgili olarak başında çizdiği imajdır. Bu imaj, çocuğun kendine güvenip güvenmeyeceğini, içe ya da dışa dönük olacağını, atak ya da utangaç bir davranış mı sergileyeceğini belirler. Çocuğun benlik kavramı, onunla dünyayı seyrettiği bir gözlük gibidir…

Çocuklar, benlik kavramına sahip olarak doğmazlar. Lakin makul özelliklerini de kalıtım yoluyla getirirler. Çocuk tüm bildiklerini ve yapabildiklerini kalıtımla getirdiği özellik ve yetenekler ölçüsünde anne-baba ve içinde bulunduğu ortamın hayat biçiminden öğrenir. Bunu öğrenmeye de bebekken, hem de doğar doğmaz başlarlar. Bebeklik periyodunda, çocuğun ömür hakkındaki temel görüşü oluşur. Çocuk bu devirde, bebek gözüyle dünyaya bakış açısını ve ömür ideolojisini kurmaktadır. Burada anne-babanın tavrı ve kişiliği, çocuğuna yaklaşım formu ve aile içi ahenk çocuğun benlik kavramını değerli ölçüde tesirler. Yeniden bu devirde ya temel bir inanç ve memnunluk ya da güvensizlik ve mutsuzluk duymaya başlar. Çocuk büyüyüp olgunlaştıkça ve etrafı ile olan alakalar sonucu toplumsallaşması sağlandıkça, çocuğun ben kavramı, yani etrafındaki kişi, küme, cisim ve olgular karşısında “ben”in yeri ve durumu daha besbelli hal kazanmaya başlar. Yukarda da değindiğimiz üzere bireyin toplumsallaşması, doğuştan getirdiği biyolojik imkanları, zeka seviyesi, sahip olduğu yaşantı çeşitleri ve zenginlikleri hudutları içinde form alacağı da bir gerçektir…

Güçlü bir benlik geliştirebilmek için birey, bebeklik, çocukluk ve ergenlik devirlerinin her birinde duyduğu gereksinimlerini, doyurucu seviyede ve istikrarlı bir biçimde gidermiş; bu devirlerin her birine ait problemlerini, muvaffakiyetle çözmüş olmalıdır. Her bireyin etraf imkanlarından yararlanıp gizilgüçlerini geliştirebildiği oranda, benliğini güçlendireceği söylenebilir.

Ergenlik devri, benlik kavramının kesin olarak form aldığı devir olarak kabul edilmektedir. Bireyde kimlik gelişimi, hayat uzunluğu süren bir gelişim olmakla birlikte, kimlik gelişiminde en değerli çağ, ergenlik devridir. Ergenlik periyodunun ve evvelki periyotların sağlıklı gelişmesi halinde, genç, kendini keşfetmiş olarak yetişkinlik devrine geçer.

Çocuğunuzun özgüvenli bir benlik geliştirmesi için öncelikle ailenizde sağlıklı, huzurlu, biri birine sevgi ve hürmet duyulan ve dengeli bir ortam oluşturmanız gerekir. Zira çocuğun dünyaya baktığı gözlüğün camı bu aile ortamdır. Temel muhtaçlıkları karşılanan çocukta inanç, optimistlik hislerinin temeli atılacak ve çocuğunuz potansiyel yeteneklerini mümkün olan en üst seviyede geliştirecektir. Ayrıyeten sizin beklentileriniz çocuğun kendisiyle ilgili kanılarını şekillendirecektir. Çocuğunuzu her tarafıyla tanımadan da bunu yapamazsınız. Çocuğun özellikleri ve yetenekleri gözetilmeden güç maksatlar belirlenmesi ve kullanılan lisan onu yılgınlığa ve bezginliğe sürükler ki sağlıklı bir benlik de oluşmaz. Onun belirlediği maksatlara hürmet göstermeniz gerekir. Yalnızca belirlenmiş bir emeli gerçekleştirdikleri için değil eforları için de desteklemeniz gerekir. Yalnız onu cesaretlendirirken çok genel ve abartılı övgüler yerine bariz geribildirimler kullanmak kendilerini değerlendirmeye yardımcı olacaktır…

zaman anne-babanın “çocuğumuz zati beceriksiz” niyeti taşıyan bir aile ortamda büyüyen çocuk kendisinin “beceriksiz” olduğuna inanır ve mahir olmaktan vazgeçer. Bunun aksisi bir halde, kendisine daima “doğru ve dürüst” olduğu telkin edilen çocuk da “doğru ve dürüst” olmaya uğraş eder. Her şey ona nasıl davranacağınıza bağlıdır. Yanlış davranışlarınız, çocuğun kendine duyduğu inancı yok edebileceği üzere, kendine inanç verici sözlerle hitap edilen çocuk da uygun bir benlik kazanabilir…

Çocuğunuzun sağlıklı bir benlik kavramı geliştirebilmesi için onun desteklenmesi gerekir. Geliştirmek istediğiniz eksik taraflarının belirlenmesinde öğretmenleri, okul rehberlik servisleri ile işbirliği yaparak tespit edebilir ve bu mevzularda bilgi sahibi olup izleyeceğiniz yol konusunda isabetli karar verebilirsiniz. Zira çocuk gelişimi bir bütündür, hiçbir tarafı başkasından bağımsız değildir. Yetersiz olan bir durum başkalarını de tesirler ve uyumsuzluklara neden olur. Çocuğunuzu yetiştirirken öğretmeni, okul rehberlik servisi, ilçe yahut vilayet rehberlik servisleri ve sıhhat kuruluşlarından yardım almaktan ve işbirliği yapmakta kaçınmayınız.