Tiroid

Tiroid bezi boynumuzun ön kısmında çabucak soluk borumuzun başladığı seviyede yer alan bir salgı bezidir. Tiroid bezinin en değerli vazifesi metabolizma suratını düzenleyen hormonları salgılamaktır. Tiroid bezinden salgılanan T3 ve T4 hormonları kalp suratı, kan basıncı, kolesterol, yağ ve şeker metabolizması üzere çok kıymetli süreçlerde rol oynamaktadır. Tiroid hormonlarının kandaki düzeyinin ayarlanması beyinde yer alan hipofiz bezinin salgıladığı tiroid uyarıcı hormon (TSH) tarafından yapılır. Tiroid bezinin olağandan az çalışmasına hipotiroidi ismi verilir. Hipotiroidi varsa kalp suratı ve tansiyon düşer, hareketler yavaşlar, uykuya eğilim izlenir ve ekseriyetle kabızlık olur. Hipertiroidi varsa yani tiroid bezi fazla çalışıyorsa terleme, titreme, sonluluk, tansiyon yüksekliği ve kalp suratında artış izlenebilir. Ayrıyeten ishal ve kilo kaybı da hipertiroidide gözlenebilir.

Tiroid bezinin en sık hastalığı tiroid nodülleridir. En hassas inceleme usulü ultrasondur. Ultrasonda 50 yaş üzerindeki sağlıklı insanlarda bile yaklaşık %50 oranda nodüller tespit edilebilir. Aslında bu nodüllerin %90 ından fazlası yeterli huyludur, yalnızca %10 dan az bir oranda makus huylu (kanser hücresi içeren) olabilirler. Ultrason yapan radyoloji uzmanının tecrübeli olması ve nodülün yapısı hakkında ayrıntılı raporlama yapabilmesi çok kıymetlidir.

Ultrasonda 1-1.5 cm’den büyük çaplı olan nodüllerin uygun huylu mu yoksa kanser mi olduğunu anlamanın en kolay yolu ince iğne aspirasyon biyopsisi (İİAB) yapılmasıdır. Tiroid biyopsisi konusunda tecrübeli girişimsel radyoloji uzmanları ultrason rehberliğinde küçük bir iğne ile nodül içerisinden hücreler alır ve bu hücreler patolojide mikroskop altında incelenerek teşhis koyulur. Biyopsi sonucu yeterli huylu ya da makûs huylu gelebildiği üzere birtakım hadiselerde kuşkulu gelebilir.

Biyopsi sonucu berbat huylu yani kanser ile uyumlu geldiğinde tiroidin bir kısmı ya da tamamı ameliyatla alınır. Daha sonra da, kalan hücreleri yok etmek için radyoaktif iyot tedavisi yapılabilir. Radyoaktif iyot ile tüm tiroid bezi içeren dokular ağır radyasyona maruz kalmış olur. Hasta bu tedaviden sonra tüm duvarları kurşunla kaplı bir odada 2-3 gün tutulur.

Biyopsi sonucu kuşkulu gelen olguların %90 ına, tekrar ince iğne biyopsisi ve/veya kalın iğne biyopsisi yapılarak uygun huylu olduğunun tanısı konulabilir. Bu nedenle, sonuç kuşkulu geldiğinde çabucak ameliyat olunması hiç de hakikat bir yaklaşım değildir. İkinci kere biyopsinin yapılması yerine çabucak ameliyat önerilen merkezlerlerde âlâ huylu tiroid nodüllerine %90 oranında gereksiz tiroid ameliyatı yapılmaktadır. Bu ameliyatların kalıcı ses kısıklığı ya da anesteziye bağlı birçok riskleri olmasının yanında operasyon sonrasında birçok hasta ömür uzunluğu sentetik tiroid hormonuna bağımlı yaşamak zorunda kalmaktadır. Tüm bunların gerçekte âlâ huylu olan bir tiroid nodülü için yaşanması 21. yüzyılın tıp pratiğine yakışmamaktadır. Tıbbın en eski ve en değerli unsuru olan “ÖNCELİKLE HASTANA ZİYAN VERME” prensibine de uymamaktadır. Meğer bu tıp hastalarda trukat metoduyla (kalın iğne biyopsisi) yapılacak ikinci bir iğne biyopsisi ile büyük oranda kesin teşhis konabilir ve gereksiz ameliyatlar önlenebilir. Bunun nedeni, trukat biyopsi ile İİAB’e nazaran dokudan daha büyük modüllerin alınabilmesi ve patolojinin daha kesin teşhis koyabilmesidir. Son yıllarda yapılan çalışmalarda, birinci İİAB de kuşkulu sonuç gelen hastalarda, trukat biyopsi ile yaklaşık %80-90 oranında kesin teşhis konabildiği gösterilmiştir. Bu nedenle, bu cins hastalarda öncelikle trukat biyopsi yapılmalı, şayet trukat biyopside de kesin sonuç alınamazsa (ki bu çok nadiren olur), o vakit cerrahi operasyon düşünülmelidir. 

Biyopsi sonucu uygun huylu gelirse hastada hiç bir şikayet yoksa nodül ultrason ile 6 ay aralıklar ile takip edilir. Lakin, düzgün huylu nodül muhakkak bir çapın üzerinde ise, şikayetlere neden oluyorsa ya da süratli büyüme gösteriyorsa çoklukla tedavi önerilir. Âlâ huylu nodüllerde tedavi gerektiren şikayetler tiroid nodülünü kitle tesirine ya da hormone üretmesine bağlı olabilir. Nodülün kitle tesirine bağlı olarak; kozmetik, yutma zahmeti, nefes darlığı, ses değişmesi ve boyun ağrısı üzere şikayetler olabilir. Ayrıyeten nodülün hormon üretimine bağlı olarak da çarpıntı, sonluluk, el titremeleri, uykusuzluk ve terleme üzere şikayetleri olabilir.

Tedavide klasik metot, tiroid bezinin bir kısmının ya da tamamının ameliyat ile alınmasıdır. Fakat tiroid ameliyatlarının birtakım riskleri ve dezavantajları bulunmaktadır. Uzunluğunda kalıcı bir kesi izi bırakması ve hastanın çoğunlukla ömür uzunluğu ilaç kullanma mecburiliği, ve anesteziye bağlı riskler mevcuttur. Tüm bu risklerin uygun huylu bir nodül için yapılması günümüz çağdaş tıbbına yakışmamaktadır ve sorgulanan bir yaklaşımdır. 

GUATR;

Tiroid bezinde nodüllerden farklı olarak ele alınması gereken öbür bir hastalık da guatrdır. Guatr tarif olarak tiroid bezinin büyümesidir. Tiroid bezi nodüller biçiminde yumrular ile birlikte büyümüşse buna nodüler guatr denir. Nodül olmadan olan büyümesine ise kolay guatr ismi verilir.

Basit guatrda tiroid hormon üretimi azalmıştır ve tiroid bezinin daha fazla hormon üretmesi için beyindeki hipofizden yüksek ölçüde tiroid uyarıcı hormon (TSH) salgılanmaktadır. Yüksek TSH tiroid bezini büyütmekte ve kolay guatr bu biçimde ortaya çıkmaktadır. Bu süreci başlatan tiroid bezinin kâfi hormon üretememesinin 2 sebebi olabilir. Bunlardan birincisi iyot eksikliği, ikincisi ise tiroid bezinin Hashimoto üzere otoimmun hastalıklarıdır. Otoimmun hastalıklarda tiroid hücrelerine karşı oluşan antikorlar tiroid bezinin harabiyetine neden olmaktadır.

Nodüler guatrda bez içinde nodüller çok büyük boyutlara ulaşır. Bu nodüller şayet çok sayıda ise bu hastalığa multinodüler guatr (MNG) denir. MNG ile birlikte hipertiroidi varsa, hangi nodülün fazla hormon ürettiğini anlamak ve o nodule yönelik tedavi yapmak için tiroid sintigrafisi yapılır. Ultrason imajları ile birlikte sintigrafi manzaraları kıymetlendirilerek hangi nodülün hormone üreten nodül (sıcak nodül) olduğu belirlenir. Sonrasında yeni formüller ile yalnızca o nodülün tedavisi mümkün olmaktadır. MNG da ayrıyeten kanserli nodül istikametinden kıymetlendirme de çok kıymetlidir. Ultrason görüntülemesinde büyük boyutlu, koyu renkli, kistik olmayan, sistemsiz kenarlı ve küçük kireçlenme odakları içeren nodüllerin kanser olma mümkünlüğü daha yüksektir. Yapılan biyopside âlâ huylu çıkan nodüllere, takip ya da perkütan ablasyon (ameliyatsız tiroid nodül tedavisi) uygulanabilir. 

MNG li hastaların nodüllerinin içinde %10 dan daha az bir oranda küçük kanser odakları olduğu gösterilmiştir. Lakin bu kanserler çoğunlukla tirioidin en âlâ huylu kanseri olan papiller karsinom tipindedir. Tiroid bezinde düşük riskli papiller kanser (mikrokanser) 20 yıllık sağ kalımı %99 olan çok yavaş seyirli bir kanser çeşididir. %95 oranında bariz büyüme göstermez. Sonuç olarak MNG li hastalar çok düşük oranda bir kanser riski taşımaktadır.