Menopoz İle İlgili Bilmek İstedikleriniz

Menopoz nedir?

Kadınlarda yumurtalıkların işlevlerinin bitmesi sonucu menstrüel kanamaların kesilmesi ile karakterize hormonal, psişik, fizikî ve bilişsel değişiklikleri içeren bir hayat devridir. İnsan hayatının uzaması ile birlikte bayanların hayatının üçte biri menopoz dönemimde geçmektedir.

Bir bayanı menopozda kabul etmenin koşuları nelerdir?

Bir bayanın on iki ay mühletle adet görmemesi yahut gonadotropin dediğimiz birtakım hormonların eşik pahanın üstünde çıkmasıyla menopoz tanısı konur. 

Menopoza giriş süreci ne kadarlık vakit dilimini kapsar?

Genellikle menopoza geçiş kademeli bir süreçtir. 47 yaş civarında  başlayan  bu süreç  dört yıl kadar sürebilir. Ortalama menopoz yaşı 51‘dir. Menopoz yaşını belirleyen en değerli faktör genetik faktörlerdir. Perimenopoz menopoz ve postmenopozal devrin tamamına klimakterium denir. Makûs beslenenler, vejetaryanlar ve sigara kullananlar daha erken menopoza girerler. 40 yaşından evvel adetten kesilmeye erken menopoz denir. 

Menopozun belirtileri nelerdir?

Kadından bayana farklı olmakla birlikte en rahatsız edici yakınma bayanların yaklaşık %80’inde görülen ateş basması, gece  terlemeleri ve çarpıntıdır. Ortalama bir iki yıl sürer bazen beş yıla kadar uzayabilir. Bunlara vazomotor semptomlar diyoruz. Bunun yanında genital ve üriner sistemde östrojen hormonunun eksikliğine bağlı olarak vaginal kuruluk, vaginal enfeksiyonlarda artma, kaşıntı, yanma, bağda ağrı, libidoda azalma, idrar yolları enfeksiyonlarında artma yakınmalarını görebiliriz. Ruhsal semptomlardan his durum değişiklikleri, sonluluk, depresyon, konsantrasyon kaybı, uykusuzluk üzere yakınmalar olabilir. Uzun periyotta tekrar östrojen eksikliğine bağlı olarak osteoporoz dediğimiz kemiklerde erime buna bağlı olarak kemik kırıklarında artma yakınmalarını görülebilir. Ayrıyeten uzun devirde kardiyovasküler hastalıklar ve alzheimer hastalığı riskinde artma olur. 

Menopoz yakınmalarını ortadan kaldırmak için tıbbi olarak neler yapılabilir?

Hastanın şikâyetleri kıymetlendirilir ve uzun periyotta karşılaşacağı riskler hasta ile paylaşılır.  Temel tedavi burada yumurtalıklardan salgılanması sona eren kadınlık hormonu olan östrojen hormonunun yerine konmasıdır. Rahimi olan bayanlarda östrojeni dengelemek için progesteron içeren kombine tedaviler verilir. Bunun yanında kemikleri korumak için kalsiyum ve D vitamini içeren preparatları önerebiliriz.

Östrojen hormonu nasıl verilebilir, tedavi öncesi nelere bakmak gerekir?

Hastanın jinekolojik muayenesi yapılıp, smear alınır. Muhtemel jinekolojik kanserler ekarte edilir. Bilhassa hipertansiyon, diyabet, kalp hastalığı üzere sistemik hastalıkları olup olmadığı kıymetlendirilir. Hastanın mamografisi istenir. Göğüs sinemasında östrojen tedavisine mahzur bir durum var mı yok mu ona bakılır. Hastanın kan analizleri istenir.  Hemogram kan yağları, şeker seviyesi, böbrek ve karaciğer işlevlerine gerekiyorsa kemik dansitometrisine bakılır. Tüm bu değerlendirilmeler sonucunda hasta bilgilendirilerek tedavi gerekiyorsa tedavi biçimi   belirlenir. Östrojen hormonu oral yoldan, deriden, vaginal yoldan yahut nazal spreylerle burundan  verilebilir. Adet gördüren kesintili yahut hiç kanamanın olmadığı kesintisiz rejimler uygulanabilir. Tansiyonu yüksek, kan yağları yüksek hastalarda transdermal yol dediğimiz cilde yapıştırılan hormon içeren bantlar ile tedavi yapmak daha uygundur. Ürogenital atrofi için lokal preparatlar kullanılabilir. Menopoz tedavisinde temel prensip tedavinin kişiselleştirilmesi ve kişinin gereksinimlerine uygun olarak tedavinin düzenlenmesidir. Asıl emel vazomotor semptomların önlenmesidir. 

Hormon tedavisi öneremeyeceğimiz küme var mıdır, bu durumlarda alternatif tedavi nedir?

Östrojene bağımlı olduğunu düşündüğümüz tümörlerde, örneğin göğüs kanserinde, yüksek riskli endometrium kanserinde hormon tedavisi önerilmez. Bunun yanında önemli kalp damar hastalığı olanlarda, denetimsiz hipertansiyonu olanlarda, damar tıkanıklığına bağlı sorun yaşamış olanlarda, akut karaciğer hastalığı olanlarda, açıklanmamış vaginal kanaması olanlarda  hormon tedavisi uygun değildir. Bu küme hastalarda içinde östrojen olmayan bitkisel tedaviler önerilebilir. 

Menopoz tedavisinde alternatif neler önerilebilir? 

Egzersiz erken devirde hastaları rahatsız eden sıcak basması ve terlemelerin tedavisinde aktif bir yoldur. Bunun yanında idman kasları, kemikleri ve kardiyovasküler sistemi koruyacağı için hastalar için faydalıdır. Öbür yandan sağlıklı beslenme çok değerlidir. İstikrarlı ve kilo denetimini önceleyen, sigaranın olmadığı ve alkolün kısıtlandığı bir beslenme biçimi menopoz devrinin sağlıklı geçmesinde son derece değerlidir. Kolay karbonhidratlar yerine kompleks karbonhidratlar tercih edilmelidir. Örneğin kuru baklagiller, esmer ekmek ve pirinç pilavı yerine bulgur pilavı tercih edilmelidir. Et tüketiminde etin yağsız olmasına ihtimam gösterilmeli, pişirme tekniği olarak haşlama, buğulama yahut ızgara tekniği tercih edilmelidir. Fındık, kuru incir, süt eserleri değerli kalsiyum kaynaklarıdır. Tuzu kısıtlamak, içinde fitoöstrojen olan yeşil yapraklı bitkileri ve kuruyemişleri tercih etmekte fayda vardır. Sıvı tüketimin artırılmasına itina göstermek gerekir. Güneş ışığından yararlanmak da kemik erimesine karşı hastayı koruyacaktır. 

Hormon tedavisi kanser yapar mı?

Eğer hastanın risk faktörleri yoksa, doktor kontrolünde bu ilaçlar 60 yaşına kadar inançla kullanılabilir. Dünya Sıhhat Örgütü‘nün çalışmasında 60 yaş üstü östrojen ve progesteron birlikte kullanımı göğüs kanseri riskinde çok küçük bir artışa sebep olabilir. 60 yaş üstü hastalarda yarar ziyan hesabı yapılmalıdır.