Kardeş Kıskançlığı

Kıskançlık, sevilen birinin diğeri ile paylaşılmasına katlanamamaktır. Kıskançlığın içgüdüsel yani doğuştan getirdiğimiz genlerimize şifrelenmiş olduğu ileri sürülmektedir. Ömrün her devrinde görülebilir fakat çocuklukta biraz daha ağır yaşanabilir. Bu hisle birinci tanışma iki yaş civarındadır.Doğal, üniversal ve insanı hayli mutsuz eden bir histir. Kıymetli olan ne boyutta yaşandığıdır. Çocuk, herkesin kendisinden daha âlâ olduğunu ve kendisinin herkesten daha az sevildiğini düşünmeye başlar. Bilhassa küçük çocuklarda yeni doğan kardeşi kıskanma kimi vakit ömrü etkileyecek ve davranış bozukluğuna neden olacak derecede ağır yaşanabilen bir his olabilmekte ve yardım gerektiren bir hal alabilmektedir.

BELİRTİLER:

*Çocuk o güne kadar konutta kendisi ilgi ve sevgi odağıyken birden ikinci plana itilmiş üzeredir. Artık anne babasının ve öbür yakınlarının sevgi ve ilgisini kardeşiyle paylaşmak durumundadır. Sevilmediği niyetiyle anneden büsbütün uzaklaşır, içe kapanır, yemek yememeye ve zayıflamaya başlayabilir. Kabus gördüklerini, çişlerinin geldiğini mazeret ederek ilgiyi kendi üzerlerine çekmeye çalışırlar. Altını ıslatma, parmak emme üzere davranışlarla evvelki gelişim evresine gerileme görülebilir.

* Hem gün içinde hem de geceleri çok sonlu olurlar. Huzursuz bir görünümleri vardır, sakinleşmekte zorlanır ve kimi vakit etraflarındaki insanlara öfkeli davranabilirler. Kendine ya da eşyalara yönelik saldırgan davranışlarda bulunabilirler.

*Evden ayrılmayı reddetmeyle birlikte (Örn: okula gitmek istememe) baş ağrısı, mide bulantısı üzere psikosomatik belirtiler, (emin olmak için fiziki muayene yaptırılmalıdır) huzursuzluk, isteksizlik ve öbür gerilim belirtileri sık sık gözlenebilir.

*Yeni bir kardeşin doğumu çocukta ilgi ve koruyuculuk, badire ve kıskançlık üzere çelişkili hisler yaşanmasına neden olur. Artık eskisi kadar sevilmeyeceği korkusu daha anne gebeyken başlayabilir.Son aylarda annenin yorgun, isteksiz ve yeni gelecek kardeşin hazırlıkları ile uğraşıyor olması çocuğun huysuzlaşıp, anneden ayrılmak istememesine neden olabilir.

*Bazı çocuklar kıskançlık hislerini açıkça ortaya koyarak kardeşine vurma, onun oyuncağını kırma, “ondan nefret ediyorum” deme üzere davranışlar gösterirken kimileri da bu hislerini bastırır ve çok sevgi gösterir, bu davranışın altında birden fazla vakit ana-babanın sevgisini kaybetme, reaksiyon görme korkusu yatar.

*Anne babaya sık sık onu sevip sevmediklerini sorma ve sevgilerinden bir türlü emin olamama yaşanabilir.

ÖNERİLER:

*Kardeşi doğmadan evvel ona anlayabileceği bir lisanda aileye yeni bir üyenin geleceği, meskendeki ortamın her zamankinden daha heyecanlı ve karışık olabileceği, örneğin konuta sık sık konukların gelip gideceği, annenin hem yorgun olacağı hem de bebekle daha çok vakit geçirmek zorunda kalacağı, zira küçük bir bebeğin ihtiyaçları olduğu lakin birebir şeylerin o doğduğunda da yaşandığı ve her şeyin vakitle tekrar sisteme gireceği anlatılabilir. Böylelikle çocuk ruhsal olarak daha hazırlıklı olacaktır. Bunları anlatmak için son ana kadar beklenmemelidir. Öncelikle rahatlayın, çocuklar etraflarındaki yetişkinlerin davranışlarından etkilenirler.

*Çocuğa somutlaştıramayacağı kelamlar söylemeyin. “Sakın endişelenme seni de bebek kadar seveceğiz” cümlesi âlâ niyetli olsa da çocuğun anne babanın sevgisi için kardeşle yarışına yol açar.

*Hamilelik periyodunda babası ya da diğer bir aile üyesi (anneanne, babaanne) büyük çocuğun bakımıyla ilgili yemek yedirme, banyo yaptırma, uyutma üzere işlere başlayabilir. Böylelikle anne hastanedeyken ya da bebekle meşgulken çocuk kendini ihmal edilmiş hissetmez ve yaşantısının değiştiği fikrine kapılmaz.

*Anne baba ortalarında işbölümü yaparak, anne yeni bebekle ilgilenirken babanın öteki çocukla ilgilenmesi çocukta kendisiyle de ilgilenildiğini hissetmesini sağlar.

*Anne babanın çocuğa kardeşin doğdu lakin senin dünyanda değişen bir şey yok, sana olan sevgimizde bir azalma yok bildirisini yalnızca sözcüklerle değil davranışlarla da iletmelidirler. Bu da lakin çocuğa vakit ayırmaya devam ederek onunla konuşarak, onunla ortak faaliyetlere girerek ve ona sorumluluk vererek olur.

*Kıskanan çocukla mümkün olduğunca nitelikli vakit geçirilmeye çalışılmalı, daha evvel yapmaktan hoşlandığı alışkanlıklarını gerçekleştirmesine imkan verilmelidir. Yeni gelen kardeşle birlikte evvelden gerçekleşen oyun parkına gitme, akşam yemeğinden sonra kıssa okuma üzere etkinlikler birden teğe son bulmamalıdır. Bu sayede çocuk statü kaybına uğramadığını farkederek özgüvenini yitirmeyecektir.

* Yeni doğan bebeğe çok sevgi gösterisinde bulunmak yerine, var olan sevgiyi birinci andan itibaren paylaştırabilmeyi hedeflemek daha gerçek olacaktır.

*En uygun niyetli konuklar bile yalnızca bebekle ilgilenip büyük çocuğu unutma eğilimi içindedirler. Yakınların sadece bebekle ilgilenmemelerini, büyük çocuğa da alışık olduğu biçimde ilgi ve sevgi göstermelerini söylemek, “Kardeşin doğunca senin pabucun dama atıldı” üzere kelamlar söylememeleri konusunda uyarmak işe yarayacaktır.

* Bebek için söylenen “Ne kadar yaramaz, daima ağlıyor ve beni yoruyor halbuki ben seni daha çok seviyorum” üzere bir cümle çocuk tarafından inandırıcı bulunmayıp, tam bilakis onu kandırmayı istediğiniz inancı verebilir. Bu da en başta çocuğun size olan inancını zedeleyecektir. Bebeğe daima “bebek” demek yerine direkt ismini söylemeye başlamak bebeğin bir obje değil decanlı bir varlık olduğunu anımsatacaktır. · Bebeğe “benim” değil “bizim” diye başlayarak hitap etmek ve “Sessiz ol, kardeşin uyuyor” üzere sözlerle çocuğun yaşantısını bebeğe nazaran ayarlamak kıskançlığı tırmandıracaktır.

*Aşırı tasa içeren hallerle çocuğu bebekten uzaklaştırmaya çalışmak, yapılabilecek en büyük yanılgılardan biri olacaktır.

*Kıskanmasın diye çocuğa çok müsamaha göstermek durumu kötüleştirecektir. Örn: Evvelden yalnız yatan çocuğun anne babasıyla yatmasına müsaade verilmemelidir. Çocuğa kıskanmasın diye gösterilen aşırıilgi, bu seferde kardeşinin onu kıskanmasına neden olabilir.

*Bebeğe ziyan vermesine müsaade verilmeyeceği kesin bir lisanla anlatılmalıdır.

*Çocuk kardeşinin canını yaktıysa, görünüşte çok berbat olan bu davranışın gerçekte bebeğe ziyan vermek için değil, bir modül düşmanlık içeren bir incelemeden diğer bir şey olmadığını bilin. Burada değerli olan çok reaksiyon göstermemek, kibarca tepki gösterip sonlanmadan (yoksa sizi sinirlendirmek için bu davranışı tekrarlayabilir) ikazda bulunmaktır. Çocuk bildirisi alsa da almasa da iki kardeşi yalnız bırakmamak yanlışsız olacaktır. (Beş yaşına gelene kadar çocuklar ziyan verip vermediklerini kavrayamazlar.)

*Kardeşe yönelik olumsuz hisleri reddedip, önemsememek yerine, onları kabul edip, tanımaya çalışın; “Anne, daima bebekle ilgileniyorsun.” “Hiç de değil, daha biraz evvel sana kitap okumadım mı?” demek yerine “Bebeğe bu kadar vakit ayırmam pek güzeline gitmiyor.” diyerek “Hayır, hiç hoşuma gitmiyor.” diyerek hislerini tabir etmesini sağlayabilirsiniz.

*Kardeşler ortasındaki karşılaştırmalardan kaçının. Fakat çocuğunda bir vakitler küçük bir bebek olduğu, birebir bakım ve itinanın kendisine de gösterildiği çocuğa anlatılabilir. Çocuğun küçülmüş giysileri, bebeklik fotoğrafları gösterilerek, o bebekken yaşanan anılardan ve onun sempatik hallerindenbahsedilerek kendini daha uygun hissetmesi sağlanabilir.

*Kardeşiyle ilgili karışık hisleri olan çocukların mevzu edildiği hikayeler anlatmak, anne ya da babanın kendi kardeşiyle ilgili birinci hislerini paylaşması, çocuğun hislerini anlaması ve söz etmesinde yarar sağlayabilir. Kardeşini sevmek zorunda olduğu söylenmemeli, “Sen artık ablasın” diyerek, yaşının üzerinde olgunluk bekleyip onun da hala çocuk olduğu unutulmamalıdır.

*Bebeğin gelişiyle birlikte 4-5 yaşlarındaki çocuğu ana okuluna göndermek hakikat değildir. Bu durum kardeş kıskançlığını körüklediği üzere çocukta okul sendromunun gelişmesine ve çocuğun içine kapanık ya da saldırgan olmasına yol açabilir.

*Sevginizin eşit olduğunu göstermeye çalışmak yerine; her çocuğa, birbirinden başka olarak, yalnızca kendisine özel bir sevgi duyulduğunu göstermek daha gerçek olacaktır.

*Her şeyin eşit olmasına değil, adil olmasına çalışılmalıdır. Örneğin, üç kardeşten ortanca çocuğun “Ahmet’lere kardeşim gidiyor, ancak ben gidemiyorum, bu adil değil” biçiminde gösterdiği reaksiyona “Kız kardeşinle geçimsizliği sürdürdüğün ve ona vurduğun için Ahmet’lere yalnızca ağbin gidebilir” biçiminde bir yaklaşım uygun olabilir.

*Kardeşinin giyebileceği, ona küçük gelen giysileri ve oynayabileceği oyuncakları bir arada ayırmak işe yarayabilir, ama vermek istemediği şeyler konusunda onu zorlanmamalıdır.

*Ailenin bütün olduğu duygusu herkes tarafından hissedilmelidir. Bunun için bütün ailenin birlikte yapabileceği, gezinti, piknik, alışveriş, sinema izleme üzere etkinliklere yer verilmelidir.

*Anne-baba çocukla mümkün olduğu her fırsatta birebir irtibata geçerse, birlikte ortak faaliyetlerde bulunurlarsa, çocuğa kardeşiyle ilgili ve meskenle ilgili küçük sorumluluklar verilirse çocuk kendini hala inançta ve hala sevilen, kıymet verilen bir kişi olarak hissedecektir.

*Kardeşler ortasında kıskançlık hissettiğinizde onları birbirinden uzaklaştıracak değil, yakınlaştıracak ortamlar yaratın. Çocukların kavgalarında hakem rolünü almayın. Fizikî şiddetin olmadığı durumlarda ana babanın ortaya girmemesi sorunun tahlilini kolaylaştırır.

*Dikkatinizi çabucak, sorun çıkaran çocuğa yönetmek yerine, ziyan gören çocukla ilgilenmek, kardeşi “mağdur, ezilen” olarak nitelendirmemek gerekir.

* Kim başlattı sorusunu sormaktan kaçınılmalıdır. Zira olayı kimin başlattığını öğrenmeye çalışmak çocukların birbirini suçlamasına neden olur. Her bir çocuğun arbedenin çıkmasında tıpkı derecede suçluolmasından yola çıkarak sonuçlarına eşit halde katlanmaları sağlanmalıdır.

* Çocukların arbede etmelerine mümkün olduğunca müsaade verilmemelidir. Zira çocuklar arbede ettikçe tecrübe kazanırlar. Arbede ettiklerinde de seçenekler sunulabilir yada güzel geçinme kuralları koyulabilir.

*Kardeş çatışmasına mani olmanın tek yolu tek çocuk sahibi olmaktır. Zira iki yada daha çok çocuğun birebir ortamı paylaşması kaçınılmaz olarak çatışma yaratır.

* Kardeşler ortasındaki kıskançlık ve geçimsizlik ne kadar ağır olursa olsun birbirlerinden başka kaldıklarında çok özlerler. Bu durum, münasebetlerinin bazen çok bozuk olduğunu düşünseniz de aslında birbirlerini çok sevdiklerini açıklar.