Ergenlik olarak tanımlanan süreç çocukluktan sonra ve genç yetişkinlikten evvel yaşanan yıllara denk gelmektedir. Ergenlik devri vücutta, beyinde, toplumsal münasebetlerde ve ruhsal durumda pek çok değişiklik ve yeniliği getirmektedir. 11-14 yaş aralığında başlayan devir bireyden bireye değişebilmektedir. Bu periyodun başlarında kızlar uzunluk ve kilo olarak önde seyrederken erkekler daha sonrasında uzunluk ve kilo manasında hız kazanırlar. Ergenlik ile başlayıp gençlik yılları ile devam eden süreç de fikirler, ülküler ve ruhsal değişimler yaklaşık olarak 8-10 yıl üzere bir alan kaplamaktadır. Hasebiyle 20’li yaşların başında da bir kadro değişiklikle sürmektedir. Ergenlik süreci vakit zaman bir kriz üzere algılansa da tıpkı anda pek çok değişiklik ve yeniliğin yaşandığı bir gelişim periyodu olarak ele almak daha uygun olacaktır. Öte yandan çocuklukta süren birtakım davranışların ilerleyen yaşlarda dengelendiği de bir süreç olabilmektedir. Daha detaylı olarak ergenlik sürecine bakacak olursak, fizikî değişimler, beyindeki değişimler ve zihinsel süreç, duygusal/psikolojik değişimler ve toplumsal değişimler bağlamında incelenebilir.
Fiziksel Gelişimler
Boy uzaması ve kilo artışı gözlenir. Uzunluk uzamasında kızlar 11-13, erkekler 13-15 yaşlarında daha süratli uzarlar. Bu nedenle ergenliğin başlarında kızlar erkeklere kıyasla daha iri görünürler. Uzunluk ve kilo değişimi, değişen vücut bölgeleri ile birlikte ergenlikte sakarlıklar artabilir. Bedensel uyum konusunda bireyler bir müddet zorlanabilir. Akne oluşumu ve ses değişiklikleri gözlenir. Cinsel manada hem kızlar hem erkeklerde olgunlaşmalar gözlenir. Kızlarda; göğüslerde büyüme, mensturasyon döngüsü, genital bölgelerde, koltuk altlarında tüylenmeler gözlenir. Erkeklerde; testislerde büyüme, gelişme, genital bölgelerde, koltuk altlarında tüylenme üzere değişiklikler gözlenebilir. Bu değişiklikler ergenleri korkutabilir, endişelendirebilir. Münasebetiyle ailenin inançlı bir liman olması, bireyin sorularına açık olması, konutta bu periyotlardaki değişikliklere dair ergenlerin yaşlarına uygun gelişimsel bilgiler veren kitapların bulunması kıymetlidir. Cinsel ve bedensel değişikliklerde hormonların rolü kelam bahsidir. Erkeklerde 18 kata kadar artan testosteron, kızlarda ise 18 kata kadar artan östrojen hormonları bahsedilen gelişimler ile ilgilidir. Her iki hormonda hem erkek hem kızlarda vardır fakat bu hormonların seviyesi ve farklılıkları farklı vücut bölgelerinde ve üreme sistemlerinde gelişime neden olur. Bu hormonlar yalnızca tek başlarına faal değildir. Yapılan araştırmalara nazaran hormonların seviyesi gelişimdeki tek etken olmamaklar bir arada toplumsal etraftaki etkenlerinde etkin rol oynadığı görülmektedir.
Beyinde Gerçekleşen Gelişimler ve Zihinsel Süreç
Yazgan’ın da (2018) dediği üzere insan beyninde bebeklikteki süratli gelişimin akabinde gerçekleşen en büyük yenilenmenin yaşandığı periyottur. Bu nedenle de ruhsal olarak her hangi bir genetik rahatsızlığa yatkın olan bireyler; şiddetli ömür kuralları, travmatik tecrübeler üzere durumlarla karşılaştıklarında beynin karmaşık yapılanması ve büyük bir değişimin içerisinde olması hasebiyle ile yatkınlık kelam konusu olan ruhsal bozukluklar ortaya çıkabilmektedir. Bunların haricinde karar verme merkezi, hislerin yönetildiği merkez ve iki yarım küre ortasında ilişkiyi sağlayan kısım gelişmeye devam etmektedir. Bu temasın güçlenmesi öğrenme süreçlerine katkı sağlamaktadır. Kullanılan etkin bölgelerdeki nöronlar çoğalıp güçlenirken, kullanılmayan bölgedekilerin yitip kaybolduğu bir gelişim vaktidir. Öte yandan bu süratli gelişim sürerken dürtülerini ve hislerini frenleme marifetlerinin şimdi tam manasıyla gelişmemiş olduğunu lakin gelişmeye devam etmekte olduğunu hatırlamak ailelere yardımcı olacaktır. Bu durumu güçlü bir motoru olan lakin fren sisteminde sorunlu bir araca benzetebiliriz.
11 yaş civarında soyut süreçler periyoduna de girdiklerinden ötürü varsayımları daha fazla anlayabildikleri gözlenmektedir. Zihinsel manada ülkülerini tanımaya ve bulmaya çalıştıkları, fikirlerinin değişiklikler gösterebildiği, akıl yürütme, sorun çözme üzere maharetlerin geliştiği ve güçlendiği gözlenmektedir. Bu hünerler üzerinde denemeler yapılmaya başlanmaktadır. Sorgulayıcı ve eleştirel bakış açısı devrededir.
Duygusal/ Ruhsal Gelişimler
Bedensel gelişmeler hasebiyle bu yeniliklere ahenk sağlamakta zahmet, yeni görünüşüne adapte olma bazen akne vb. durumlardan kaynaklı memnuniyetsizlik hisleri kelam konusu olmaktadır. Ağır duygusal ve düşünsel süreçler faaldir. Geleceği düşünürken yürüdükleri yol daha sislidir, yetişkinler kadar düzgün tahminleme yapamazlar. Münasebetiyle süratle gerçekleşen çok istikametli değişikliklerin içerisinde baş karışıklıkları ve moral bozukluları ile karşılaşabilmektedirler. Ben merkeziyetçi bir fikir akışı kelam konusu olur. Buradaki ben merkeziyetçilik etrafındaki herkesin ilgisinin kendi üzerinde olduğunu düşünmek, bir şeylerin sebebinin kendisi olduğunu varsaymak üzeredir. Sahnede yer alan bir oyuncu üzere hissettikleri de söylenebilir. ‘Bana bir şey olmaz’ inancı ile vakit zaman risk alma durumları artabilir (tıpkı fren sistemi arızalı lakin güçlü motora sahip olan otomobilde olduğu gibi…). Mahremiyetlerine verdikleri ehemmiyetin arttığı gözlenebilir. Bulundukları yaş periyoduna bağlı olarak arkadaşsız kalma ihtimali, ebeveyn ayrılığı, imtihan derdi vb. durumlarla ilgili korkuları ya da endişeleri olabilmektedir. Kendilerine itimat ile ilgili değişkenlikler gözlenebilir. Bazen bu itimat epeyce yükselirken bazen kendilerini var olan durumlarından daha maharetsiz görerek karmaşık hisler yaşayabilmektedirler. Kendilerini tanımaya ve kimlik oluşturmaya yönelik eforlarının arttığı bir devirdir. Meslek gayeleri, siyasi kimlik, dini kimlik, cinsel kimlik, entelektüel kimlik, ilgiler ve kişilik özelliklerini tanımaya çalışır. Bu özellikleri tanındıkça değişiklikler olabilir, vazgeçmeler ve tekrar yapılandırmaların görüldüğü bir vakittir.
Sosyal Gelişimler
Sosyal manada geçmişe kıyasla klik ismi verilen öğrenci kümeleşmelerinin daha fazla olduğu görülmektedir. Bu periyotta ergenler ailelerinden fazla arkadaşlarının görüşleri daha fazla önemsemektedirler. Aile etkinliklerinden çok arkadaşlık aktifliklerin tercihi artar. Ergenlikten gençliğe geçiş esnasında, karşı cinsle bağlantı, temas ve paylaşım artmaktadır. Aileden bağımsızlaşma ve kendi kararlarını almaya çalışma uğraşları artmaktadır. Çocukluktan uzaklaşan dış görünüşe uygun yeni davranışlar belirleme ismine teşebbüslerde bulunmaktadırlar. Fakat bazen çocuksu bazen yetişkinsi davranışlar ortasında sıkışıp kalabilmektedirler. Dış dünyaya kusursuz görünme beklentisine yönelik davranışlar sergilenebilmektedir (yapılı saçlar, makyaj, giysi-kıyafet seçimine gösterilen artmış itina vb.). Aile üyesi olan bir çocuktan, toplumun bir üyesi olan bireye geçiş uğraşı kelam konusu olmaktadır.
Ailelere Öneriler
Bireyselleşmeye çalışan ve kendi kimlik arayışında olan çocuğunuz ile çatışmalarınız sonsuza dek sürmeyecek, 17-20 yaşlarına gelindikçe hafifleyecek. Öte yandan tüm çatışmalar da olumsuzluk barındırmaz kendi kararlarını almaya çalışan, büyüyüp, gelişen bir kişi olduğunun da bir ipucudur yaşanan bu süreç. Kıymetli noktalardan bir başkası ise çocuğunuza sergilediğiniz tutum. Sizler için de değişen ve ahenk sağlamanızı gerektiren bu gelişim devrinde bazen çocuğunuzun büyümesi ile aranızdaki bağın değiştiğini gözlemeniz tasa verici olabilir. Bu durumu yönetmek konusunda zorlanmalar yaşayabilirsiniz. Muhtaçlık duyduğunuz da dayanak alabilirsiniz. Fakat sizlerden evladınıza yönelen davranışlar kısmında bazen çocuk üzere bazen de yetişkin üzere davranmak bu süreci dengelemekten fazla karmaşıklaştıracaktır. Bu nedenle bağlantıya açık, çocuğa, gereksinimlerine, gelişimine uygun istikrarlı tavır ve büyüyen yaşa uygun davranışlar konusunda sizlerin de kendinizi takip ediyor olmanız yararlı olacaktır. Unutmayın, değişiklikler ve gelişmeler herkes de tıpkı sıra ve süratte olmayabilir. Evlatlarınız, arkadaşları ve kendisi ile ilgili olan birtakım telaşlarını anlamakta mümkün olduğunca kabullenici ve düşünmeye sevk edici olmaya çalışabilirsiniz. Ergenler ve gençler için bazen arkadaşlarına hayır demek sıkıntı olabilir. Bu türlü durumlarda irtibatın tekilleştiği nasihat vermekten fazla mevzuyu çocuğun özelinde anlamaya çabalayın. Aileyle bir arada geçirilen vakitlerin olması, inançlı bağlara sahip olma, her çatışma ve fikir ayrılığının bir kriz olmadığını hatırlama, birbirinizi yargılamaksızın dinleme alışkanlığının değerli olduğunu söylemek mümkündür. Anne babanın alakası ergen için değerli bir model oluşturur. Bu nedenle ebeveynler ortasındaki tansiyonlar ve zorlanmalar ergenin geleceğe olan bakış açısının ve ruh sıhhatinin üzerinde değerli etkenlerdir.
0 Yorum