Son yıllarda hem tanısı hem de tedavisi tartışılan bir sorun; dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu. DEHB, etraf kirliliğinden tutun kanserojen hususların artmasına, annenin hamilelik devrinde sigara içmesinden, süratli hayat kültürüne birçok nedenle ilişkilendirilen bir bozukluktur. DEHB tanılaması, aile, okul ve çocuk ekseninde müşahede ve görüşmeler sonucunda ayrıntılı olarak değerlendirildikten sonra yapılabilen bir tanılamadır. İlaç tedavisi bu rahatsızlıkta uygulanabilmektedir. Çoğunlukla tek başına ilaç tedavisi kâfi değil. Kombine yaklaşım, yani hem terapi hem ilaç ve hem de aile eğitimi ve okuldaki düzenlemelerle bu bozukluk iyileştirilebilmekte. Tedavisinde ve düzenleme evrelerinde sabır çok kıymetlidir. Günümüzde % 5 oranında çocuklarda görülen bu rahatsızlık hayli yaygın. Tedavi edilmediğinde ilerleyen yaşlarda anksiyete ve his durum bozuklukları ve çeşitli bağımlılıklara neden olabilmektedir.
DEHB kriterleri
DEHB 7 yaşından evvel başlayan, en az 6 ay mühletle görülen, akademik ve toplumsal fonksiyonlarda bozulmaya yol açan, gelişime uygun olmayan yetersiz dikkat müddeti, yaşa uygun olmayan çok hareketlilik ve dürtüsellik ya da her ikisiyle tanımlanan bir bozukluktur. Okul, mesken ve iş üzere iki ya da daha fazla ortamda belirtilerin görülmesi gerekir (Kaplan ve Sadock, 2004).
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozuklukları başka değerlendirilse de bilhassa hiperaktivite olan durumlarda doğal olarak dikkat eksikliğiyle birlikte görülmektedir.
Dikkat Eksikliği Görülen Durumlarda Nelerle Karşılaşılır:
Dikkatini detaylara veremez ya da okul ödevlerinde, işlerinde ya da başka etkinliklerde dikkatsizce yanlışlar yapar. Aldığı vazifelerde ya da oynadığı etkinliklerde dikkati dağılır. Direkt kendisine konuşulduğunda birden fazla vakit dinlemiyormuş üzere görünür. Yönergeleri izlemez ve okul ödevlerini, ufak tefek işleri ya da iş yerindeki vazifelerini tamamlayamazlar. Üzerine aldığı misyonu ve aktiflikleri düzenlemekte zorluk çekebilirler. Daima mental (akıl) aktivite gerektiren misyonlardan kaçınır, bunları sevmez ya da bunlarda yer almaya karşı isteksizdir. Üzerine aldığı misyon ya da etkinlikler için gerekli olan şeyleri kaybedebilirler. (örneğin oyuncaklar, okul ödevleri, kalemler, kitaplar ya da araç gereçler). Dikkati dış uyaranlarla kolay kolay dağılır. Günlük etkinliklerinde unutkan olabilmektedirler.
Hiperaktivite Görülen Durumlarda Nelerle Karşılaşılır:
Ayakları kıpır kıpırdır ya da oturduğu yerde kıpırdanıp durur. Sınıfta ya da oturması beklenen öteki durumlarda oturduğu yerden kalkar. Uygunsuz olan durumlarda koşturup durur ya da tırmanır
(ergenlerde ya da erişkinlerde öznel huzursuzluk hisleri ile hudutlu olabilir). Sakin bir biçimde boş vakitleri geçirme aktifliklerine katılma ya da oyun oynama zorluğu vardır. Hareket halindedir ya da bir motor tarafından sürülüyormuş üzere davranırlar. Çok konuşurlar. Dürtüleriyle hareket etmeye meyillidirler. Sorulan soru tamamlanmadan cevap
verebilmektedirler. Sırasını beklemede zahmet yaşayabilirler. Oburlarının kelamını kesebilir ya da oburlarının yaptıklarının arasına
girebilirler. (örneğin oburlarının konuşmalarına ya da oyunlarına burnunu sokabilir).
Not: Bu durumların son 6 ay içersinde sık sık gerçekleşmesi, bu faktörlerin en az yarısından fazlasının bulunması bu durumu düşündürmektedir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite İçin Ebeveynler Neler Yapmalılar:
– Öncelikle teşhisin yeterli konulması gerekir. Her hareketli çocuğun hiperaktivite, her dikkatini vermeyen çocuğun dikkat dağınıklığı tanısı konulması gerekmez. Bunda vakit, davranışın şiddeti ve sıklığı üzere kriterleri olduğu unutulmamalıdır. Dikkat eksikliği görülen çocuğun durumu motivasyonsuzlukla ilgili olabilir. Hareketli çocuk da bunu dönemsel olarak yapıyor olabilir. Bunun sağlıklı tanılanabilmesi için de uzman takviyesi alınmalıdır.
– Aileler bahse ait bilgilenmelidir. Ayrıyeten çocukla bağlantı konusunda bilgilenmelidirler. Bu bahiste yazılan pek çok kitap bulunmaktadır.
– Kurallar DEHB’ de çocuk ve ebeveyn için sorun oluşturmaktadır. Kurallar çabuk unutulabilir. Bunun için de kuralları yazabilir ve her dakika göz önünde olacağı bir yere asabilirsiniz. Çocuklar kendilerinden ne beklendiğinden emin olduklarında, etraflarındaki bireylere daha fazla itimat duyacaklardır.
– Göz kontağı kurmak pahalıdır. Sık sık göz göze gelin. Dikkat eksikliği olan bir öğrenci ile göz göze gelerek, onu nereye daldıysa geri getirebilirsiniz. Sık sık tekrarlayın. Dikkat eksikliği olan öğrencinizi size en yakın noktaya oturtun. Böylelikle dalıp gitmeye meyilli öğrencinizin dikkatini her an üzerinizde tutabilirsiniz.
– Sonlar konulmalıdır. Bu sonlarda internet kullanımı, oyun ve televizyon izlemeye koyulacak sonlandırmalar başlarda gelmelidir.
– Anda kalmayı çocukların öğrenmesi kıymetlidir. Bunun için yapılacak birçok şey olabilir. Yemeği çiğneyerek ve duyumsayarak yemeyi öğrenmesinden tutun; bir görünüme bakarken ondan keyif almaya kadar pek çok şeyin haz pahası vurgulanmalıdır. Bunu yaparken kendimizin değerli model olduğumuzu da unutmamalıyız.
– Dikkat eksikliği için bilmece ve bulmacalar, puzzlelar kullanılabilir. Ayrıyeten internet üzerinden bulabileceğiniz değişik oyunlar ve bahse ait kitaplar da vardır. Bunlardan el hünerinin ön planda olduğu çalışmaların önemsenmesi daha geliştirici olabilmektedir.
– Nizamlı ve çeşitli beslenme kıymetlidir. Sportif faaliyetlerden bilhassa kümeyle yapılan sporlar çocuğun toplumsal istikametinin gelişmesine ve kuralları öğrenmesine takviye verir. (futbol, basketbol)
0 Yorum