Stalk, stalklamak, stalkler… Günümüzde bu kavramları epey fazla duymaya ve kullanmaya başladık. İnternetin her alandan hayatımıza girmesi, bağlantı aralıklarına dahi sızması sebebiyle yaşantımızın daha merkezi bir pozisyonunda yer almaya başlayan toplumsal medyanın kimine nazaran avantaj, kimine nazaran dezavantaj yaratan bir kısmı olarak: Stalk. Stalklamak sıhhatsiz bir durumun belirtisi mi yoksa teknolojinin getirdiği bir avantaj mı? Stalk neye sebep olur ya da bizi neyden korur? Yapmalı mıyız, yapmamalı mıyız? Bunlara daima bir arada bir bakalım…
Stalk sözü İngilizceden lisanımıza geçmiş bir sözdür. Türkçe karşılığı genel sınırlarıyla sözlüklerde “sessizce yaklaşmak, gizlice sokulmak, kol gezmek, sinsice izlemek, ağır adımlarla yürümek, azametle yürümek, sarmak (f.); sap, yaprak sapı, tüy sapı, kadeh ayağı (i.) (Dictionarist, n.d.)” üzere sözcüklerle ifade edilmektedir. Oxford Dictionaries’de stalk aksiyonu; “birine istenmeyen yahut saplantılı bir ilgi ile tacizde bulunmak yahut problem vermek” siberstalklama (cyberstalking) ise; “Bir kişiyi taciz etmek ya da korkutmak için, örneğin tehdit edici e-postalar göndererek onunla elektronik bağlantı usullerinin tekrar tekrar kullanılması (Oxford, n.d.)” olarak tanımlanmaktadır. Siberstalker (cyberstalker) kısaca, öbür bir kişi yahut bireylerin çevrimiçi etkinliklerini izleyen kişidir.
Bunlar stalk kavramının daha çok kelamlık tarifleri olarak görülüyor. Günümüzde stalk sanal ortamda bir kişinin profilini yakından takip etme yahut ona dair ayrıntılı bilgi edinmek için iz sürmenin kabul edilebilir ve olağan karşılanan durumuna dair bir tarif olarak kullanılmaktadır. Stalklamak toplumsal medyanın yaygınlaşması ve ferdî profillerin toplumsal ağlarda yer almasıyla birlikte sanal ortamda sıkça yapılan ve rutinleşen bir harekete dönüşmüştür. Stalk bu manada toplumsal medya ağlarında iz sürme formunda de bir mana kazanmıştır. Bu yazıda da stalk kavramının daha çok bu manasına ve bu mananın nedenine, nasılına bakacağız.
Kelime iz sürme manası bağlamında ele alındığında, stalkerın hedefinin bir şey aramak olduğu ya da kuşku ettiği bir şeyin hakikat ya da yanlışlığını manaya gayreti olduğunu göstermektedir. Söz aslında aksiyonun keyfi yapılmadığını, içerisinde merak ögesi barındırdığını göstermektedir. Bu sebeple stalk yapmanın temel nedenlerinden birinin merak duygusu olduğunu söylemek yanlış olmaz. Kimi merak ediyoruz? Sevgilimizi, eski sevgilimizi, işverenimizi, özendiğimiz ya da nefret ettiğimiz birini… Bu sayılan ya da sayılamayanların hepsi farklı güdüler ve gereksinimlerle merak edilmektedir. Değerli olan bu altta yatan muhtaçlıkları anlayabilmek.
Bunu yaparken de en temel isteğimiz bu şahıslar hakkında bilgi sahibi olmak. Stalk bilgiye direkt ulaşılamadığında ya da ulaşılan bilginin güvenirliği hakkında kuşkularımız varsa devreye giriyor. Lakin burada dikkat edilmesi gereken bahis, kolay bir merakla başlayan sürecin bireyde öfke, kıskançlık üzere hisler uyandırmaya başladığı nokta olmalıdır. Bu noktada, kişi kendine ziyan verdiğini hissettiği noktada durmayı bilmelidir.
Gerçek hayattaki stalk ile siber stalk birbirinden epeyce farklı kıymetlendirilmesi gereken kavramlar. Gerçek hayatta bir kişinin gittiği yerleri takip etmek, kimlerle arkadaşlık ettiğini gözlemek, hatta ne giydiğini görmek için dikizlemek fikri bizi hayli rahatsız ederken, bunu toplumsal medya aracılığıyla yaptığımızda bir telaş duymuyor, kendimizi haklı görüyoruz. Yani, gerçek hayatta birini izlemek, birinin özel alanına girmek toplumsal hayatta güzel karşılanmamasına karşın, toplumsal ağlarda birinin profilini incelemek, takip etmek, onunla ilgili özel bilgilere ulaşmak son derece olağan görülmektedir.
Stalk yapmanın en çok devreye girdiği yerlerden biri kuşkusuz bir ilginin bittiği vakit. Stalklamak ayrılık sürecinin sonrasında gerçekleştiğinde yeni yaşama ahenk sağlamayı zorlaştıran en değerli etkenlerden birisi olarak göze çarpıyor. Süreç nasıl işliyor?
Psikolojik olarak temasta olmak muhtaçlığı içinde olduğumuz ancak gerçek hayatta temas edemeyeceğimiz (platonik aşk, eski sevgili vs.) bireyler için yaptığımız stalk davranışı aslında bağlantıda olma gereksiniminden ileri geliyor. Birine aşık olduğumuzda beyin dopamin salgılamaya başlıyor. Dopamin kişinin beyninde uyuşturucu unsurlarla tıpkı etkiyi gösteren bir nörotransmitter. Nasıl uyuşturucu husus kullanan şahıslar tıpkı hissi tekrar yaşamak için o unsura tekrar tekrar alarak bağımlılık döngüsüne giriyorsa, aşık olduğumuzda da beynimizdeki kimyasal süreç bu formda işliyor.
Ayrıldığımızda ve aşık olduğumuz bireyle bağımız koptuğunda stalk yapmak erişilmez olanı erişebilir hale getiriyor. Pekala bunun nesi berbat? Ayrılık demek bir bağın kopması, kişinin sevdiği şahıstan vazgeçmesi demek. Kişinin daima olarak stalk aracılığıyla temasta kalmaya devam etmesi ayrılık sonrası ahenk sürecini geciktiyor, reelde kopan bağın kişinin içsel sürecinde devam etmesine neden oluyor. Onun ne yaptığından, nerelere gittiğinden, kimlerle arkadaşlık ettiğinden, hatta hangi vakitlerde çevrimiçi olduğundan haberdar olarak bağlantıyı tek taraflı hale getirmek ayrılık sonrası süreci baltalıyor.
Peki bu yalnızca tek taraflı bir olgu mu? Yani stalk yapanın bu bahisteki tavırlarından bahsederken, bu durumu stalklanın nasıl etkilediğinden bahsetmemek bahsin ele alınırken eksik kalmasına sebep olacaktır.
Beğenilmek, onaylanmak, kabul görmek insanı duygusal manada besleyen ve tatmine götüren araçsal doyumlar olarak kıymetlendirilebilir. Hayatın her evresinde toplumsallaşma sürecini sürdüren birey, içinde bulunduğu ortamda diğerleriyle alaka kurarak toplumsal hayatını devam ettirmektedir. Toplumsal ağların yaygınlaşmasıyla birlikte, bu toplumsallaşma süreci de farklı platformlara taşınmış, toplumsal ağlarda yaratılan profiller üzerinden gerçekleşmeye başlamıştır. İçinde bulunulan topluluk tarafından kabul görme, beğenilme, onaylanma vb. etkileşimler de bu ağlar vasıtasıyla sağlanır olmuştur.
Sosyal ağların ağır kullanılmasının özünde bireyin kendi gerçekliğinden kaçarak, olmayı istediği kişi üzere davranma özgürlüğüne sahip olması ve sanal benini dilediği/hayal ettiği biçimde oluşturarak yeni bir ben var etme eforunun olduğu ileri sürülebilir. Kişi olmak istediği karakter tavır özelliklerini toplumsal medyada yansıtmakta ve bu sanal gerçekliğe kendini kaptırarak gerçek beninden kaçış yaşayabilmektedir. Bu durum da bireyi tatmin hissinin doruğuna çıkarmaktadır.
Bu nedenle birey için toplumsal ağlar bağımlılık haline gelmekte ve vaktinin büyük çoğunluğunu bilgisayar, tablet, cep telefonu ya da emsal aygıtlarla toplumsal ağları takip ederek (günde en az birkaç kere; uyumadan evvel, uyanır uyanmaz, gün içerisinde facebook, twitter, instagram vb. ağlarda gezinmek, yer bildirimi yapmak) geçirebilmektedir.
Sosyal ağlarda kurulan profiller üzerinden inşa edilen sanal ben, daima kendisiyle ilgili bilgiler paylaşarak, ağında bulunan başka kullanıcılara nasıl bir birey olduğunu, nelerden hoşlandığını, nerelere gittiğini, bir ilgisi olup olmadığını, gündelik zahmet yahut memnunluklarını servis ederek stalkerlar için bir yol haritası çizer. Bu paylaşımlar yorum aldığında, paylaşıldığında ve like/beğeni topladığında dikizlenen pozisyonunda olan birey aldığı geribildirimlerle tatmin olur.
Goffman’ın (2014) performans/temsil kavramları hatırlanacak olursa; bireyin benliğini çerçeveleyerek sunduğu, yani gözetlendiğini biliyor olarak kendini bir çerçeveye oturtup, sanal benini oluşturmakta olduğu ve bu sanal beni dışa vuran bütün paylaşımların zati öbürleri tarafından takip edildiğinin/gözetlendiğinin farkında olduğu için, görülmesini ve izlenmesini beklediği tüm paylaşımları bu şuurla seçtiğini/belirlediğini söz etmek mümkündür.
Sonuç olarak, teknolojinin süratle geliştiği ve toplumsal ağların hayatımızın her tarafını kuşattığı günümüz çağında sanal dünyanın ve toplumsal ortamların çağımızın en tesirli bağlantı yollarından biri olduğunu söylemek yanlış olmaz. Toplumsal hayatta bizi bir ortaya getiren irtibat yollarının birçoklarının sanal ortamlara taşındığı bir çağda yaşıyoruz. Lakin tüm toplumsal münasebetleri sanal ağlar aracılığıyla gerçekleştirmek kişiyi kendi gerçekliğinden uzaklaştırma üzere bir tehlike de taşımaktadır.
Günümüzde toplumsal medyayı kullanmayın üzere bir tavsiye ya da yorum yapmak birden fazla kişi için çok muhtemel bir seçenek olarak görülmediği için bu ağların içinde kendi gerçek benliğimizle ne kadar irtibatta kaldığımızı vakit zaman sorgulamak, stalkı gündelik hayatın bir rutininden çıkarmak, bize ziyan verdiği noktada dur diyebilmek yapabileceklerimiz daha muhtemel amaçlar. Gerçek benliğiniz ile sanal benliğiniz ortasındaki farkın açılmaması dileğiyle…
0 Yorum