Bağlılık ve Bağlanma Süreçlerimiz Hakkında

İnsanın en temel gereksinimi yakınlarıyla inançlı bir bağlanma kurmasıdır. Ebeveynleriyle, çocuklarıyla, arkadaşlarıyla, sevgilileriyle ve eşleriyle… İnançlı bağlanma muhtaçlığı ve bu gereksinime eşlik eden kaybetme ve yalnızlık korkusu psikoterapide ele alınmaktadır. Bağlanma muhtaçlığını anlamak için, bağlanma teorisinin sunduğu özelliklere bakabiliriz.

• Bağlanma, motive eden içsel bir güçtür:‘Önemli öbürleri (ebeveyn, çocuklar, sevgili, eş, arkadaş vb.)’ ile temas arayışı ve teması sürdürme muhtaçlığı beşerler için en temel ve iç dünyadan gelen bir motivasyon kaynağıdır.
• Güvenli bağlanma otonomiyi sağlar:Etkili ya da tesirli olmayan bağlanma biçimleri vardır. Tesirli ve inançlı bağlanma otonominin ve özgüvenin gelişmesini güçlendirir. İnançlı bağlanma ve otonomi birbiriyle temaslıdır. Araştırmalar inançlı bağlanmanın dengeli, uyumlu ve olumlu kendilik algısıyla bağlantılı olduğunu ortaya koymuştur. Ne kadar inançlı olarak bağlanabilirsek o kadar farklı ve ayrışmış olabiliriz. Sağlıklı ve tesirli olan; kendine büsbütün yeten ve öbür bireylerden farklı olmaktan çok karşılıklı dayanışma ve bağlılık içinde olabilmektir.
• Bağlılık, inançlı bir sığınak üzeredir:Bağlı olduğumuz bireyler bize rahatlık ve güvenlik sağlarlar, onlara ulaşamayacağımızı hissetmek ise içsel gerilime neden olur. Sevilen birine fizikî olarak yakın olmak hudut sistemini düzenler. Bu durum anksiyete ve zayıflık hislerinin doğal ilacıdır. Olumlu bağlanmalar anksiyete ve belirsizliğin tesirlerine karşı tampon oluşturan inançlı bir sığınak yaratırlar. Birebir vakitte kişiliğin gelişiminin uygun bir seviyede olmasını sağlarlar.
• Bağlılık, sağlam bir temel sunar:Bu sağlam temele dayanarak kişi dünyasını keşfetmeye çıkabilir ve etrafına en uyumsal biçimde karşılık verebilir. Bu biçimde sağlam bir temel, araştırmayı dayanaklar ve yeni bilgilere karşı açık olmayı sağlar. Risk almak, öğrenmek, kendiliği, başkalarını ve çevreyi daima olarak geliştirmek, adaptasyonu sağlamak için gerekli olan itimadı sağlar. İnançlı bağlanma kişinin geri çekilmesini ve kendisi, davranışları ve zihinsel durumu üzerine derinlemesine düşünmesini güçlendirir. Bir bağlantı güvenlik hissi sağladığında, kişinin başkalarıyla temas kurması, onlara dayanak olması, çatışma ve gerilimle daha başarılı bir formda baş etmesi mümkün hale gelir. Bu usul alakalar memnunluğu, tatmini ve istikrarlılığı artırır.
• ‘Ulaşılabilirlik’ ve ‘cevap verebilirlik’ bağları kurar ve güçlendirir:Güvenli bağları inşa eden duygusal ulaşılabilirlik ve karşılık vermedir. Bir bağlılık figürü fizikî olarak bulunabilir; fakat duygusal olarak orada olmayabilir. Ayrılık telaşı, bağlılık figürünün ulaşılabilir olarak algılanmamasından doğar. Duygusal bağlılık ve muhtaçlık olunduğunda bu duygusal bağı bulmaya dair inanç değerlidir. Bağlanma üzerinden düşünecek olursak; rastgele bir yanıt vermek (bu yanıt kızgınlık dahi olsa), hiç karşılık vermemekten daha düzgündür. Şayet bağlılık figüründen bir yanıt ya da duygusal bağlılık işareti alınamazsa, algılanan ileti “Senin sinyallerin beni ilgilendirmiyor, ortamızda bir temas yok.” halinde olacaktır.

Duygu, bağlanmanın merkezindedir. Bağlılık ilgileri en yüksek hislerimizin yükseldiği ve bu hislerin en çok tesire sahip olduğu münasebetlerdir. Hisler bize ve başkalarına motivasyonlarımızı ve gereksinimlerimizi tabir eder.

• Korku ve belirsizlik bağlanma muhtaçlığımızı tetikler:Birey kendini tehdit altında hissettiğinde, travmatik bir tecrübeden ötürü ya da günlük hayatı etkileyen hastalık üzere bir durumdan dolayı, hatta bağlılığın güvenliğe dair direk bir tehdit olduğunda; çok güçlü bir his uyanır ve rahatlık ve temas gereksinimi besbelli hale gelir. Yakınlık arama üzere bağlanma davranışları aktive olur. Sevilen biriyle temas hissi temel his düzenleyicilerinden biridir. Kıymetli bireylere bağlanma çaresizlik ve anlamsızlık hissine karşı temel korumamızdır.
• Ayrılık sürecindeki içsel gerilim iddia edilebilirdir:Eğer bağlanma davranışları inançlı bir yanıt almayı ya da bağlılık figürleriyle teması sağlayamazsa tipik bir süreç başlar: Kızgınlıkla karşı koyma, kaynaşmaya çalışma, depresyon, ümitsizlik ve en sonunda kopma. Depresyon temasın kaybına verilen doğal bir yansıdır. Bağlardaki öfke bazen ulaşılamaz durumdaki bağlılık figürüyle temas kurmaya yönelik bir teşebbüs olarak yorumlanabilir. İlgi içindeki umudun öfkesiyle ilişkisizlikteki ümitsizliğin öfkesi birbirinden başkadır. İnançlı bağlantılarda ulaşamamaya dair protesto öteki tarafından fark edilir, kabul edilir ve yanıtlanır.
• Güvensiz bağlanmanın çeşitli biçimleri vardır:Bağlılık figürünün hiç yanıt vermeyişi ile nasıl baş edilebileceği sonludur; lakin “Sana gereksinimim olduğunda sana güvenebilir miyim?” sorusuna verilen olumsuz cevaplar karşısında birçok baş etme düzeneği gelişebilir. Bu türlü bir durumda bağlanma karşılıkları anksiyete ve kaçınma ortasındadır. Yeri değiştirilemez biriyle alaka tehdit altına girdiğinde lakin şimdi büsbütün kopmadığında bağlanma sistemi çok uyarılır ve hızlanır. Bağlanma davranışları artar ve ağırlaşır: Korkulu hal, izleme durumu, hatta sevilen bireyden cevap almaya yönelik saldırgan teşebbüsler olabilir.

Güvenli duygusal bir bağlılık olmadığında bu durumla baş etmek için ortaya çıkabilecek bir öbür strateji ise, bilhassa yanıt almaya dair umutlar sona erdiğinde, bağlanma sistemini durdurmak, bağlanma muhtaçlıklarını baskılamak, vazifelere ve sorumluluklara odaklanmak, bağlılık figürüyle duygusal bağ kurma teşebbüslerini sonlandırmak ya da bu teşebbüslerden külliyen kaçınmaktır. İnançsız öbür bir strateji ise hem yakınlık aramak hem de yakınlık teklif edildiğinde dehşet ve kaçınmayla karşılık vermektir. Bu strateji çoklukla oburlarının endişenin hem tahlili hem de kaynağı olarak algılandıkları kaotik ve travmatik bağlanmalarda olur.

Bağlanma davranışları kişinin hislerini düzenlemeye, reddedilme ve yalnız bırakılmaya karşı kendisini müdafaaya yönelik karşılıklarını içerir. Bağlanmaya yönelik alışkanlıklar yeni alakalarla değişebileceği üzere, var olan münasebete hal verebilir ve bu formda sürdürülebilir. Bağlanma stratejileri partnerin bağlanma biçimine nazaran farklılaşabilir. Bağlanma biçimi ilgi doyumunu tesirler. İnançsız bağlanan çiftler, inançlı bağlanan çiftlere nazaran alakayla ilgili daha az tatminkandır. İnançlı bağlanan çiftlerin adaptasyonu ise daha yüksektir.

• Bağlanma, kişinin kendisiyle ve ötekiyle ilgili zihinsel temsiliyetlerini içerir:Bağlanma stratejileri hislerle baş etme yollarını düzenler. Kimi partnerler reddedilmiş hissettiklerinde şikayet eder ve bir felaket olmuşçasına reaksiyon gösterirler, kimi partnerler ise birkaç gün sessizleşirler. Bu davranışlarda kişinin kendisini ve ötekini zihninde nasıl temsil ettiği belirleyicidir. İnançlı bağlanan bireyde, kişi kendini sevilmeye ve kıymet verilmeye layık görür, özgüvenli ve kafidir. Araştırmaların gösterdiğine nazaran, inançlı bağlanma kendine yeterlilik ve kendi kendine yapabilirlikle ilişkilidir. İnançlı bir biçimde bağlanan şahısların ötekilere dair zihinsel imgesi muhtaçlık halinde yanıt verebilecek, güvenilebilir ve inanmaya bedel olduklarıdır. Kişinin kendisine ve ötekine dair zihinsel temsiliyetleri, münasebete taşınarak etkileşim biçimlerini şekillendirir. Bir kişinin birden fazla temsiliyeti olabilir ve duruma nazaran kimileri daha etkin olabilir. Hedefler, inanışlar, stratejiler ve hisler bu temsiliyetlere nazaran belirlenir. 
• İzolasyon ve kayıp kaçınılmaz olarak travmatize edicidir:Yoksunluk, kayıp, reddedilme, en çok gereksinim duydukları tarafından terk edilme; kişi üzerinde hayli büyük tesirlere sahiptir. Bu travmatik durumlar akabinde izolasyonu getirdiğinde, kişilik gelişiminde ve hayattaki öteki zorluklarla başa çıkmada epey büyük tesirlere sahiptir. Bir kişi, gereksinim duyduğunda bir ötekine ulaşabileceğine dair inanca sahip olduğunda, bu inanca sahip olmayan kişi kadar kronik ve ağır bir içsel endişe hissine sahip olmaz.

Yoksunluk ve ayrılık gerilimi bağın bir kesimidir ve danışanlar bu durumlardan çoklukla ‘travmatik’ olarak bahsederler. Ayrıyeten bu durumlar depresyon, anskiyete ve çok tetikte olma halleri ile irtibatlıdır.