Toplumumuzun en sık rastlanan kronik hastalıklarının birinci beşinden biri olan kansızlık-anemi aslında birazda bizlerin var ettiği bir durumdur.Oysa günlük besinlerle demir alımını kâfi tutmak mümkündür .Dünyada her 5 çocuktan 2 si (% 40’ı) kansızdır lakin pek BİRÇOK bu durumlarını ne yazık ki bilmemektedir. Gelişmiş ülkelerde 0-5 yaş ortası çocuklarda kansızlığa rastlanma sıklığı % 4-20 iken, az gelişmiş ülkelerde tıpkı yaş kümesinde bu oran % 80’lere kadar çıkmaktadır. Ülkemizde bu oran % 50 (her iki çocuktan biri) üzere epey yüksek bir kıymettedir. Önemsenmediğinde çocuklarda sık hastalık ve gelişme geriliği sebebi olan ANEMİ-KANSIZLIK Kanda bulunan alyuvarların yahut alyuvarların içinde bulunan hemoglobinin azalmasına verilen isimdir.Çocuklarda kansızlığın birçok nedeni olmakla bir arada, en sık görülen neden demir eksikliğine bağlı kansızlıktır. Demir eksikliğine yol açan nedenler ise; kâfi ve istikrarlı beslenememe yüzünden yetersiz demir alınımı, süratli büyüme nedeni ile demir muhtaçlığının artması ve çeşitli nedenlerle oluşan kan kaybıdır.
Demir eksikliğine bağlı kansızlık her yaş kümesinde görülmekle birlikte en sık 6 ay ile 2 yaş ortasında görülür.Özellikle annelerimizin kan pahası düşük ve demir depoları yetersiz olduğu için doğuma 1-2 ay kala bebeğe geçmesi gereken demir ölçüsü yetersiz olur. Kansızlık hafif ise belirti görülmeyebilir. Fakat kan tahlilleri sonucu kansızlık saptanabilir.Bazen anemi hastaları PİKA ile başvururlar.Pika besin olmayan unsurların yenmesidir.Mesela çocuk kil,kum,kül,toprak,kağıt yemeye başlar;bu bir davranış bozukluğudur lakin en çok demir eksikliği ile beraberdir ve demir tedavisinden sonra düzelir geçer.
Bunlar dışında şu belirtiler olabilir:
Baş dönmesi, kulak çınlaması,
Ağız kenarında çatlaklar,
Tırnakların kaşık halini alması, çatlaklar oluşması,
Dilde kızarma, çatlak ve kabarcık oluşumu,
Yutarken zorlanma, ağrılı yutma,
Demir eksikliği olan çocukların yürümesi, oturması, konuşması gecikir. Bu çocuklarda davranış bozukluğu ortaya çıkar ve öğrenme güçleşir. Bağışıklık sistemi zayıflar ve hastalığa yakalanma ihtimali artar.
Çocukluk yaş kümesinde demir eksikliğini belirtileri özgün değildir. Bariz kansızlık ortaya çıkana kadar tanımlaması güçtür. Öylesine yavaş gelişme eğilimindedir ki sıklıkla bunları fark etmek zordur. Demir eksikliği anemisi yaş kümelerine nazaran farklı belirti ve bulgular verebilir.
Bebeklerde kansızlık ve demir eksikliği belirtileri;iştahsız, huzursuz, neşesiz, halsizdir, hareketleri yavaştır, uyku bozuklukları olabilir. Bu bebeklerde fizik muayenede göz kapaklarının içi, avuç içi, ayak tabanı, tırnak yatakları soluktur. Lakin bütün bu belirtiler silik kalabilir.Kansızlık bariz ise, solukluk, halsizlik, huzursuzluk, iştahsızlık, çabuk yorulma, oturma emekleme ve yürümede gecikme, katılma nöbetleri,çarpıntı, nefes darlığı görülebilir.Özellikle saç dökülmesi yaşayan yahut saçları geç çıkan bireylerde demir eksikliği sıkça vardır;ve buna demir hariç çinko ve biotin eksikliğide eşlik eder.Gene yapılan birtakım yurtdışı çalışmalarında 2 yıldan daha uzun mühlet demir eksikliği yaşayan çocuklarda algıda azalma,anlama zahmeti ve sıkıntı öğrenme üzere bulgularda tespit edilmiştir. Hastalığın teşhisi Kan tahlilleri sonucu konulur.
kandaki hemoglobin ölçüsünün erişkin erkeklerde 13 g/dL, bayanlarda 12 g/dL bedellerinin altına düşmesidir. 6 ay ile 6 yaş ortası çocuklarda 11 g/dL nin, 6-14 yaşlarda 12 g/dL’nin altı kansızlık olarak kabul edilir.
Kan tahlilleri sonucu anemi saptanan hasta, demir eksikliği dışındada kansızlık yapan nedenler açısından kıymetlendirilir, gerekirse nedene yönelik testler yapılır. Demir içeren damla ya da şuruplar kullanılır. İlaçlar öğünler ortasında verilir. Beslenmede demir tarafından güçlü besinlere (et, balık, tavuk, kuru üzüm, üzüm pekmezi, tahin, yumurta, kuru baklagiller, kuru yemişler) yüklü olarak verilir.Ispanak zannedildiği kadar demirden varlıklı değildir.
Demir EKSİKLİĞİNE ÂLÂ GELEN BESİNLER;
Hayvansal besinlerden kırmızı sakatat en varlıklı demir kaynağıdır. Başka faydalı besinler ise; kırmızı et, tavuk, yumurta, kabuklu deniz mahsulleri ve balıktır (en zengini somon). Bitkilerden ise buğday, mısır ve yulaf, taneli olduğunda demirden daha güçlü durumdadır. Öteki pek çok vitamin ve mineral üzere demirde bilhassa tahıl tanelerinin dış kısmında bulunur; örneğin buğday öğütülürken içerdiği demirin %75’i kepeğinde kalır, yani buğday unu tane buğdaya nazaran lakin %25 demir içerir. Ispanağın, demir içeriği açısından güçlü olarak bilinmesine rağmen bu bilgi tam hakikat değildir, çünkü içerdiği kimi hususlar nedeniyle ıspanak, kara lahana üzere birçok zerzevatın yapısında bulunan demirin bedene sanıldığı kadar bir yararı olmamaktadır. Kuru üzüm, kuru kayısı, kuru erik, badem, fıstık, ceviz üzere kuruyemişler ile çekirdekler demir istikametinden çok güçlü olmamakla bir arada kâfi seviyede demir içerirler. Bir çorba kaşığı pekmezde yaklaşık 3 mg demir bulunur. Günde bir bardak portakal suyunun içilmesi bitkilerden alınan demirin emilimini bir kat artırırken, çay ve kahve tüketimi demir emilimini %75 oranında azaltmaktadır.Birde demir içeren besinlerin ve ilaçların kalsiyum içeren süt eserleri ile bir arada verilmemesi ortada bir saat bulunması demirin emilmesi için düzgün olur.
Fazla inek sütü kansızlık yapabildiğinden günde yarım litreden fazla tüketilmemelidir. Demir içeren İlaçların birtakım yan tesirleri vardır-Dişler süreksiz olarak siyaha boyanabilir, ilaçlar lisan köküne yanlışsız verilirse boyanma çok az olacaktır.Kakada koyu renk oluşabilir.Bulantı, kusma, ishal ya da karın ağrısı görülebilir. Yakınmalar daima olursa doz azaltılır ya da ilaç kümesi değiştirilir.Hastanın kan hemoglobin seviyesi yaşına nazaran olağan seviyeye gelinceye kadar demir ilaçlarına devam edilir. Kan seviyesi olağana ulaştıktan sonra bedenin demir depolarının dolması emeliyle da yarı dozda 1-2 ay daha ilaç alımı sürdürülür.Çocukların büyüme devri tamamlanana kadar her yıl bir kez 18 yaşına kadar kan analizi ve demir ölçümü yaptırması ,kişinin daha sağlıklı büyümesi için yeterli olacaktır.
0 Yorum